Historia

Najstarszą częścią gminy Pomiechówek jest wieś Pomiechowo, która w 1161 r. (jako Pomnychowo) została przez księcia Bolesława Kędzierzawego nadana na własność klasztorowi kanoników regularnych w Czerwińsku. W 1410 roku, teren gminy Pomiechówek był miejscem przemarszu wojsk litewsko-ruskich do głównego miejsca koncentracji z wojskami polskimi Władysława Jagiełły na polach pod Czerwińskiem. Parafia w Pomiechowie istnieje od początku dziejów tej wsi. W 1513 r. papież Leon X przyłączył probostwo w Pomiechowie do opactwa w Czerwińsku. Pierwotnie kościół nosił wezwanie św. Piotra i Pawła. W XVII w. drewnianą świątynię rozbudowano. Murowaną kaplicę pod wezwaniem Różańca Św. ufundował ks. Jakub Szczypiorski, właściciel pobliskiego Szczypiorna. W latach 40-tych XVII wieku wzniesiono murowany kościół, który konsekrował w 1649 r. biskup płocki Wojciech Tolibowski. Nowy kościół otrzymał za patronkę św. Annę i tak pozostaje do dziś. W czasie potopu szwedzkiego, wojska szwedzkie pokonały w 1655 roku, polskie pospolite ruszenie w bitwie na polach między Modlinem a Stanisławowem. Rok później założyły w pobliskim Modlinie obóz warowny, otoczony ziemnymi umocnieniami (tzw. Bukskansen), w którym przebywał król Karol X Gustaw. Pół wieku później okolice Pomiechówka ponownie stały się areną walk, w których brały udział wojska szwedzkie – tym razem króla Karola XII. W czasie potopu szwedzkiego, Pomiechowo i jego okolice uległy znacznym zniszczeniom. W 1806 r. na tereny obecnej gminy Pomiechówek dotarł cesarz Napoleon Bonaparte i miała tu miejsce znacząca potyczka, dowodzona przez samego cesarza. Wojska francuskie stoczyły z Rosjanami zwycięską bitwę pod Czarnowem, która rozegrała się w nocy 23/24 grudnia 1806 roku. Napoleon obserwował działania bitewne stojąc na dachu jednej z chałup w miejscowości Czarnowo. W tym samym roku doszło w Pomiechowie do wielkiego pożaru, w którym spłonęła cała wieś oraz kościół parafialny.

Po upadku powstania listopadowego gmina Pomiechówek stała się miejscem intensywnej akcji kolonizacyjnej organizowanej przez władze rosyjskie, w związku z wielką rozbudową pobliskiej Twierdzy Modlin. Car Mikołaj I rozkazał budowę w Stanisławowie cerkwi św. Aleksandry oraz osiedlenie prawosławnych osadników z guberni pskowskiej, których rozmieszczono w nowo urządzonych wsiach: Kolonia Aleksandryjska, Szczypiorno, Kosewko, Wójtostwo. Dla nich pobudowano w połowie XIX wieku cerkiew prawosławną, która po odbudowie ze zniszczeń powstałych w I wojnie światowej, istnieje do dziś i jest jedyną w środkowej Polsce wiejską parafią prawosławną. W 1877 roku, wybudowana została w Królestwie Polskim kolej nadwiślańska. Jedna ze stacji powstała w Pomiechówku nad Wkrą, co znacznie przyczyniło się do rozwoju miejscowości. Na terenie gminy Pomiechówek władze rosyjskie wybudowały kilka fortów twierdzy modlińskiej. Do najważniejszych należą Fort II Kosewo i Fort III Pomiechówek. Oba pochodzą z lat 80-tych XIX wieku. Przed I wojną światową powstały kolejne tym razem betonowe forty m.in. w Goławicach, Czarnowie, Pomiechówku i Brodach (Carski Dar). W sumie, na terenie gminy Pomiechówek znajduje się prawie 30% fortyfikacji Twierdzy Modlin.

W czasie I wojny światowej, Pomiechówek znalazł się na pierwszej linii frontu między innymi za sprawą linii kolejowej, która umożliwiała dostarczanie amunicji. Niemcy chcąc zdobyć Twierdzę Modlin, atakowali broniące jej forty, znajdujące się na obecnych terenach gminy. Artyleria niemiecka ostrzeliwała grupy fortowe Goławice (XIV), Carski Dar (XV) oraz Fort XVI i Dzieło D8. Szczególne straty powodowało najcięższy moździerz I wojny, zwany Grubą Bertą, ściągnięty przez Niemców w rejon Modlina, dzięki kolei. Najbardziej zacięte walki, toczyły się w dniach 13-19 sierpnia 1915 roku. 19 sierpnia Niemcy ostatecznie zajęli Twierdzę, a obrona odcinka pomiechowskiego, była jedną z najważniejszych bitew frontu wschodniego I wojny. Z tego okresu pozostały na obszarze gminy dwa, wpisane do rejestru zabytków cmentarze wojenne, świadczące o sile walk w tym rejonie, na których pochowano zarówno Niemców, jak też Rosjan.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej oddziały Armii Czerwonej na jedną noc zajęły dwa forty w pobliżu Pomiechówka (XV Carski Dar i XIV Toruń), lecz zostały z nich wyparte przez oddziały gen. Aleksandra Osińskiego. Dopełnieniem sukcesów polskich wojsk w tym rejonie była zwycięska bitwa gen. Władysława Sikorskiego nad Wkrą z 15 sierpnia 1920 roku, która okazała się ważnym wsparciem Bitwy Warszawskiej, zwanej „Cudem nad Wisłą”

Po odzyskaniu niepodległości Pomiechówek stał się atrakcyjną miejscowością wypoczynkową. Letnisko nad Wkrą szczególnie upodobał sobie lekarz i premier gen. Felicjan Sławoj Składkowski. Dzięki jego pomocy wybudowano w Pomiechówku szkołę podstawową oraz drogę we wsi Pomiechowo. Generał przyczynił się do powstania leżącej po lewej stronie Wkry części gminy, zwanej Brody Parcele, gdzie działki kupowali między innymi oficerowie, lekarze, warszawscy urzędnicy. Przy głównej ulicy Pomiechówka (obecnie na skrzyżowaniu dróg do Nasielska i Serocka) powstał pomnik św. Anny, jedyny poświęcony matkom, ufundowany w 1938 r. przez miejscowy oddział Polskiego Czerwonego Krzyża. Na pomniku widnieje inskrypcja autorstwa prezydenta RP Ignacego Mościckiego: „Dzieci Kochajcie i Szanujcie Matki Wasze. Miłością Rosną i Szlachetnieją Wasze Serca”. Pod nią zaś wezwanie do modlitwy: „Św. Anno Módl Się Za Nami”.

Początek II wojny światowej był dla Pomiechówka bardzo burzliwy. Po nalotach w pierwszych dniach działań wojennych, najcięższe walki toczyły się w obronie fortów II i III w dniach 14-28 września. W obronie odcinka brał udział słynny pociąg pancerny nr 15 „Śmierć”, który kursował między Pomiechówkiem i Modlinem. Po kapitulacji, mieszkańcy Pomiechówka, szybko zaangażowali się w działalność konspiracyjną. W sierpniu 1941 roku, Niemcy aresztowali 42 mieszkańców gminy, większość z nich zginęła potem w obozach koncentracyjnych. Już w 1939 roku, znacznemu zniszczeniu uległ pomiechowski kościół św. Anny. Dalsze jego zniszczenia miały miejsce pod koniec wojny. Ostatecznie obiekt odbudowano dopiero w latach 50-tych XX wieku. Podczas II wojny światowej tragicznie zapisał się w dziejach Pomiechówka Fort III. Początkowo, po klęsce wrześniowej pełnił funkcję więzienia dla okolicznych mieszkańców. Następnie funkcjonował tu obóz getto dla Żydów z pobliskich miejscowości - Nowego Dworu Mazowieckiego, Płońska, Zakroczymia. Od lutego 1940 roku więzienie zostało przekształcone w obóz przesiedleńczy dla ludności z północnego Mazowsza. Z więźniami obchodzono się w sposób niezwykle okrutny, odbywały się liczne egzekucje. Więziono tu inteligencję, oficerów, działaczy podziemia. Liczbę ofiar szacuje się na 60 tysięcy. Obecnie pamięć ofiar obozu jest przywracana przez Fundację Fort III Pomiechówek, która opiekuje się terenem, prowadzi edukację, pozyskuje środki na ekshumacje i pochówki ofiar.

W powojennej historii gminy, miała miejsce akcja żołnierzy wyklętych oddziału „Roja”, którzy zatrzymali pociąg osobowy w celu przeszukania i zastrzelili trzy przypadkowe osoby - miejscowych milicjantów, z których dwaj byli braćmi. Wyklęci nie znaleźli poszukiwanej osoby, lecz dla Pomiechówka zdarzenie to niosło wiele konsekwencji. UB w związku z zaistniałą sytuacją aresztowało wiele osób - świadków wydarzenia.